લોકસભા ચૂંટણીની જાહેરાત પહેલા જ કેન્દ્ર સરકારે નાગરિકતા સંશોધન કાયદો 2019 (સીએએ) દેશમાં લાગુ કર્યો છે. સરકારે વેબ પોર્ટલ સહિત અન્ય જરૂરી તૈયારીઓ પૂર્ણ કરી છે. આ કાયદાને 4 વર્ષ પહેલા સંસદના બંને ગૃહોએ મંજૂરી આપી હતી. રાષ્ટ્રપતિની મહોર પણ જોડવામાં આવી હતી. તેઓ માત્ર જાહેરનામું બહાર પાડવાની રાહ જોઈ રહ્યા હતા. સૂત્રોનું કહેવું છે કે, આચારસંહિતા પહેલા તેનું જાહેરનામું બહાર પાડી શકાય છે. આવો જાણીએ સીએએમાં શું જોગવાઈઓ છે અને આ કાયદાના અમલથી કોને નાગરિકતા આપવામાં આવશે?
સીએએ સંસદના ટેબલ પર ક્યારે આવ્યું? – નાગરિકતા સંશોધન બિલને પહેલીવાર 2016માં લોકસભામાં રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું. તે અહીંથી પસાર કરવામાં આવી હતી, પરંતુ રાજ્યસભામાં અટવાઈ ગઈ હતી. બાદમાં તેને સંસદીય સમિતિને મોકલવામાં આવી અને ત્યારબાદ 2019ની ચૂંટણી આવી. ફરી મોદી સરકાર બની. તેને ડિસેમ્બર 2019 માં લોકસભામાં ફરીથી રજૂ કરવામાં આવી હતી. આ વખતે આ બિલ લોકસભા અને રાજ્યસભા બંને દ્વારા પસાર કરવામાં આવ્યું હતું. રાષ્ટ્રપતિની મંજૂરી 10 જાન્યુઆરી 2020ના રોજ મળી હતી.
સીએએ આટલા વર્ષો સુધી કેમ અટવાયેલો હતો? – સીએએના અમલીકરણમાં વિલંબ માટે ઘણા પરિબળો રહ્યા છે. પ્રારંભિક વિરોધ પ્રદર્શનને કારણે સીએએ પર દેશભરમાં ચર્ચા વધુ તીવ્ર બની હતી. ખાસ કરીને આસામ અને ત્રિપુરા જેવાં રાજ્યોમાં વ્યાપક વિરોધ પ્રદર્શનોએ ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી. દિલ્હીના શાહીન બાગમાં વિરોધ પ્રદર્શન કરવામાં આવ્યું હતું. આસામના ગુવાહાટીમાં વિરોધ સભાઓ યોજાઇ હતી. ત્યારબાદ તેની બંધારણીય માન્યતા પર સવાલ ઉઠાવતા સુપ્રીમ કોર્ટમાં અરજીઓ દાખલ કરવામાં આવી હતી. તેમાં મ્યાનમારના રોહિંગ્યા અને તિબેટીયન બૌદ્ધ જેવા કેટલાક સતાવેલા જૂથોનો સમાવેશ થતો નથી. આ દરમિયાન કોરોનાને કારણે દેશમાં લોકડાઉન અને પ્રતિબંધો લાગુ કરવામાં આવ્યા હતા. આવી સ્થિતિમાં વિરોધ બંધ થઈ ગયો હતો. ત્યારબાદ સીએએ પર લાંબી ચુપકીદી સેવવામાં આવી હતી. સંસદમાં પસાર થયાના ચાર વર્ષ પછી પણ સીએએ લાગુ થઈ શક્યું નથી. નિયમો અને કાર્યવાહીને હજી અંતિમ સ્વરૂપ આપવાનું બાકી હતું.
કેન્દ્ર સરકાર શા માટે સતત એક્સટેન્શન લઈ રહી છે? – આ કાયદાને લાગુ કરવામાં કેમ વિલંબ થાય છે તેવા સવાલો ઉભા થયા છે. વર્ષ 2020 થી, સરકાર સીએએને લઈને સતત વિસ્તરણ લઈ રહી છે. સંસદીય પ્રક્રિયાના નિયમો અનુસાર રાષ્ટ્રપતિની મંજૂરીના છ મહિનાની અંદર કોઈ પણ કાયદાના નિયમો બનાવવા જોઈએ. અન્યથા, લોકસભા અને રાજ્યસભામાં ગૌણ વિધાન સમિતિઓ પાસેથી મુદત માંગવી જોઈએ. સીએએના કિસ્સામાં, 2020 થી, ગૃહ મંત્રાલય નિયમો ઘડવા માટે નિયમિત અંતરાલે સંસદીય સમિતિઓ પાસેથી વિસ્તરણ લઈ રહ્યું છે.
‘કોને નાગરિકતા આપવામાં આવશે?’ – નાગરિકતા આપવાનો અધિકાર સંપૂર્ણપણે કેન્દ્ર સરકાર પાસે છે. 1955ના નાગરિકતા અધિનિયમમાં સુધારો કરીને પાડોશી દેશ અફઘાનિસ્તાન, બાંગ્લાદેશ અને પાકિસ્તાનમાંથી હિંદુ, શીખ, જૈન, પારસી, બૌદ્ધ અને ખ્રિસ્તી સમુદાયથી આવતા ઈમિગ્રન્ટ્સને ભારતીય નાગરિકતા આપવામાં આવી છે. વિદેશી નાગરિકો કે જેઓ તેમના દેશોમાં ધાર્મિક સતામણીને કારણે 31 ડિસેમ્બર, 2014 પહેલા ભારત આવ્યા છે. આ કાયદા હેઠળ જે લોકો માન્ય ટ્રાવેલ ડોક્યુમેન્ટ્સ (પાસપોર્ટ અને વિઝા) વગર ભારતમાં પ્રવેશ્યા હોય અથવા માન્ય દસ્તાવેજો સાથે ભારત આવ્યા હોય, પરંતુ નિયત સમયગાળા કરતા વધુ સમય સુધી અહીં રોકાયા હોય તેમને ગેરકાયદે પ્રવાસી ગણવામાં આવે છે.
તમે સામાન્ય રીતે નાગરિકત્વ કેવી રીતે મેળવો છો? – કાયદા અનુસાર ભારતની નાગરિકતા માટે દેશમાં ઓછામાં ઓછા 11 વર્ષ રહેવું જરૂરી છે. જો કે નાગરિકતા સંશોધન કાયદામાં આ ત્રણ દેશોના બિન મુસ્લિમોને 11 વર્ષના બદલે 6 વર્ષ રહ્યા બાદ જ નાગરિકતા આપવામાં આવશે. અન્ય દેશોના લોકોને 11 વર્ષ ભારતમાં જ પસાર કરવા પડશે, પછી ભલે તે કોઈ પણ ધર્મ હોય.
શરણાર્થીઓ પૂર્વોત્તરમાં શા માટે સ્થાયી થયા? – પૂર્વોત્તર આ સમયે અલ્પસંખ્યક બંગાળી હિંદુઓનો ગઢ બની ગયો છે. આનું કારણ પણ સામે આવ્યું છે. વાસ્તવમાં સતત હિંસક બની રહેલા પાકિસ્તાનના પૂર્વીય ભાગમાં મોટી સંખ્યામાં બંગાળી ભાષી લોકો સ્થાયી થયા હતા. ત્યાં એક યુદ્ધ થયું અને બાંગ્લાદેશનું નિર્માણ થયું. પરંતુ, થોડા જ સમયમાં બાંગ્લાદેશમાં પણ હિન્દુ બંગાળીઓ પર અત્યાચાર થવા લાગ્યા, કારણ કે આ દેશ પણ મુસ્લિમ બહુમતી ધરાવતો દેશ છે. પાકિસ્તાન અને બાંગ્લાદેશમાં થયેલા અત્યાચારોથી પરેશાન થઈને લોકો ભાગવા લાગ્યા અને ભારત આવવા લાગ્યા. આ લોકોને અલગ અલગ રાજ્યોમાં વસાવવામાં આવી રહ્યા હતા, પરંતુ પૂર્વોત્તરની સંસ્કૃતિ તેમની વધુ નજીક લાગતી હતી અને તેઓ ત્યાં જ સ્થાયી થવા લાગ્યા હતા. પૂર્વોત્તર રાજ્યો બાંગ્લાદેશ સાથે સરહદો વહેંચે છે, તેથી લોકો પણ ત્યાંથી આવે છે.
શું બદલાશે? – મેઘાલયમાં, ગારોસ અને જયંતિયા જેવી જનજાતિઓ મૂળ વતની છે, પરંતુ લઘુમતીઓના આગમન પછી, તેઓ પાછળ રહી ગયા. બધે જ લઘુમતીઓનું વર્ચસ્વ હતું. એ જ રીતે ત્રિપુરામાં પણ બોરોક સમુદાય સ્વદેશી છે, પરંતુ બંગાળી શરણાર્થીઓ પણ ત્યાં પૂર આવ્યા છે. સરકારી નોકરીઓમાં મોટી મોટી પોસ્ટ પણ તેમને ફાળે ગઈ છે. હવે જો સીએએ લાગુ થશે તો સ્વદેશી લોકોની બાકી રહેલી તાકાત પણ જતી રહેશે. લઘુમતીઓ કે જેઓ અન્ય દેશોમાંથી સ્થળાંતર કરી ગયા છે તેઓ તેમના સંસાધનોને કબજે કરશે. આ જ ડરને કારણે પૂર્વોત્તરે સીએએનો જોરદાર વિરોધ કર્યો છે.
આસામમાં શું ફરક પડશે? – આસામમાં 20 લાખથી વધુ હિન્દુ બાંગ્લાદેશીઓ ગેરકાયદેસર રીતે રહે છે. આ દાવો સ્થાનિક સંગઠન કૃષક મુક્તિ સંગ્રામ સમિતિએ વર્ષ 2019માં કર્યો હતો. અન્ય રાજ્યોમાં પણ આવી જ સ્થિતિ છે.
સીએએ વિશે સરકાર અને વિપક્ષ શું કહી રહ્યા છે? – વિપક્ષનું કહેવું છે કે આ જોગવાઈ માત્ર છ ધર્મોના લોકો સુધી જ સીમિત કેમ છે. મુસ્લિમોને શા માટે શામેલ કરવામાં આવતા નથી અને શા માટે આ ફક્ત ત્રણ દેશોમાંથી આવતા લોકોને જ લાગુ પડે છે? કેન્દ્ર સરકારનો દાવો છે કે આ છ ધર્મોના લોકોએ ત્રણેય ઇસ્લામિક દેશોમાં જુલમનો સામનો કરવો પડ્યો છે. તેથી, તેમને આશ્રય આપવો એ ભારતની નૈતિક ફરજ છે. મુસ્લિમો ત્યાં ધાર્મિક બાબતોમાં ભોગ બનતા નથી.
